NVR Speciale editie: Pacht

NVR levert hulp en input voor een werkbaar pachtstelsel

De landbouw in Nederland en ook in Europa staat voor een grote transitie. De landbouw is in beweging en er is dringend behoefte aan een pachtstelsel dat meebeweegt met verandering. Het financieren van grond blijft een kritische factor voor veranderingen in de bedrijfsvoering gericht op meer natuur inclusief ondernemen. Denk aan maatregelen in het kader van de Kaderrichtlijn Water, Uitvoering Aanpak Piekbelasters, het GLB, de klimaatopgaven, maar ook het schrappen van het Nationaal Programma Landelijk Gebied en het afbouwen van de derogatie. Stuk voor stuk programma’s en beleidsvoornemens met consequenties voor het agrarische grondgebruik en voor de economische vooruitzichten van pachters en verpachters.

De werkgroep Pacht van de NVR heeft zichzelf dan ook de vraag gesteld: hoe kunnen wij als Rentmeesters NVR ons steentje bijdragen aan een duurzamere leefomgeving en hoe kan het instrument pacht daarbij een faciliterende rol spelen? Een antwoord op deze vraag is onder andere de handreiking “Duurzame bepalingen pacht” en de whitepaper “Pacht, Landbouw en Natuur”. De handreiking is bedoeld om nu al te kunnen gebruiken en de whitepaper is vooral bedoeld om het ministerie suggesties te geven voor de aanpassing van de pachtregelgeving. Vooral met dat laatste is de werkgroep de laatste tijd druk bezig geweest.

Nadat de werkgroep Pacht in 2023 haar medewerking heeft mogen verlenen aan het rapport "Transitie in de pacht - voorstellen voor wijzigingen in de pachtwetgeving" heeft een afvaardiging van de werkgroep op 7 januari jongstleden de whitepaper en handreiking aan het ministerie van LVVN mogen overhandigen en daarbij ook een toelichting gegeven. Nu net voor de kerstdagen de kamerbrief "Herziening pachtregelgeving” is toegezonden, maakt dat het onderwerp pacht weer zeer actueel is geworden!

Simon Kapteijn
Rentmeester NVR en voorzitter werkgroep Pacht

Het ministerie van Landbouw – nu LVVN – werkt al jarenlang aan vernieuwing van het pachtstelsel, maar in al die jaren is het nog niet gelukt om tot politieke besluitvorming en nieuwe wetgeving te komen. De ene keer ontbreekt het aan draagvlak bij de zogenaamde veldpartijen, een volgende keer is er geen politieke wil om door te pakken. Ook nu is het de vraag of de betreffende bewindspersonen prioriteit willen geven aan het onderwerp pacht. Bemoedigend is dat er bij LVVN een aantal nieuwe beleidsambtenaren op het dossier actief is die zich serieus verdiepen in de materie en verder willen. 

Wij zijn een beroepsorganisatie van professionals die aan alle kanten van de tafel zitten. Wij brengen onze kennis en ervaring uit de praktijk in om tot een werkbaar en toekomstbestendig pachtstelsel te komen. Onze rol als klankbord en praktijkdeskundige kan op verschillende manieren concrete invulling krijgen. Denk bijvoorbeeld aan de veelgebruikte modelovereenkomst van de NVR voor een pachtcontract. De werkgroep Pacht heeft hier keuze opties aan toegevoegd om zo het idee van duurzame of groene pacht heel concreet invulling te geven. Deze praktische suggesties zijn ook welkom als input voor het ministerie bij de vormgeving van het nieuwe pachtstelsel. Vanuit een neutrale positie willen we zo bijdragen aan een werkbaar pachtstelsel, dat ook een instrument kan zijn in de bredere transitie van het landelijk gebied. 

Samenstelling
De NVR heeft al langer een werkgroep Pacht en deze kent een brede en gevarieerde samenstelling. Er is een kernteam van vier dat de kar trekt, te weten: Simon Kapteijn (voorzitter), Frank Minnema, Bram van Poppel (tevens voorzitter NVR) en Lodewijk Punt. De overige leden zijn: Benny van Dasselaar, Lilian van Dijk, Machtelijn Tempelman, Hans Gierveld en Rinus Meulenberg.

Foto v.l.n.r.: Simon Kapteijn, Bram van Poppel en Ron van der Jagt

Binnen de NVR maakte de werkgroep Pacht in mei 2024 een mooie doorstart. Het was even stil, ook in Den Haag, maar op alle fronten werden de mouwen weer opgestroopt. Ron van der Jagt maakte een afspraak voor een bezoek aan het departement en nam twee deskundigen mee uit de werkgroep Pacht, te weten Simon Kapteijn en NVR-voorzitter Bram van Poppel. Het bleek een goed idee om de banden aan te halen met de verantwoordelijke ambtenaren. Ons doel is om het ministerie te helpen te komen tot een toekomstbestendig en praktisch werkbaar pachtstelsel. Daar kunnen wij als beroepsgroep met alle kennis en ervaring uit de praktijk een belangrijke rol in spelen. Die boodschap van de NVR hebben we opnieuw overgebracht en dat aanbod is in dank aanvaard.

Foto v.l.n.r.: Simon Kapteijn, Bram van Poppel, Gerbert van der Wal, Marlies Heerema en Ron van der Jagt

Op dinsdag 26 november 2024 was een kleine delegatie van de NVR opnieuw in Den Haag op bezoek om onze input en hulp aan te bieden. Bram van Poppel (voorzitter NVR), Simon Kapteijn (voorzitter werkgroep) en Ron van der Jagt (directeur NVR) hebben nader kennisgemaakt met de beleidscoördinator Marlies Heerema en haar leidinggevende Gerbert van der Wal. Tevens hebben we twee documenten aangekondigd en besproken: de whitepaper 'Pacht, Landbouw en Natuur' en de handreiking 'Duurzame bepalingen pacht'.

Op 7 januari jongstleden was de werkgroep Pacht wederom op bezoek in Den Haag. Wij hebben daar als input voor het toekomstige pachtstel twee documenten gepresenteerd en besproken met de voltallige werkgroep van LVVN, waarvan een deel hier op de foto. Deze bestaat uit de beleidsmakers en juristen van het ministerie op het pachtdossier, aangevuld met vertegenwoordigers van het Rijksvastgoedbedrijf, Staatsbosbeheer en RVO. We hebben onder andere gesproken met Marlies Heerema en Wim Verhagen. Afgesproken is dat deze bijeenkomst een vervolg krijgt met de werkgroep Pacht van de NVR, waarbij we onder andere input zullen leveren op de kernpunten uit de kamerbrief. Het doel van de NVR blijft: bijdragen aan een toekomstbestendig en praktisch werkbaar pachtstelsel, met wetgeving die voor alle betrokken partijen uitvoerbaar is. 

“Door een werkbaar pachtsysteem te creëren, helpt de overheid de landbouw verder te verduurzamen om zo de harmonie tussen de landbouw en de natuur te verbeteren.”

Als we de verschillende pachtvormen als ons gereedschap mogen noemen, mist de werkgroep vooral de ‘groene pacht’ in haar gereedschapskist. In de kamerbrief “Herziening pachtregelgeving" d.d. 20 december jl. wordt dit ook wel duurzame langlopende pacht- of natuurpacht genoemd. Deze nieuwe pachtvormen kunnen worden gezien als de ‘ontbrekende schakel’ tussen geliberaliseerde pacht van zes jaar of korter en reguliere pacht.

De whitepaper dient vooral als basis om in gesprek te gaan met bijvoorbeeld het ministerie van LVVN en de betrokkenen in het veld. De werkgroep positioneert zichzelf als oliemannetje c.q. spin in het web. Onze vereniging is namelijk de enige betrokken organisatie die geen directe belangen heeft bij mogelijke wetswijzigingen. Het enige belang van de NVR is kwalitatief goede wetgeving die werkbaar is voor alle betrokken partijen. Doordat wij zowel pachters als verpachters adviseren, beschikken we over een genuanceerd beeld van de huidige situatie en mogelijke verbeteringen.

Aan de hand van een oproep in de nieuwsbrief heeft de werkgroep Pacht een overzicht kunnen opstellen van verschillende bepalingen. Met deze handreiking geeft de werkgroep inzicht in een aantal verduurzamingsmaatregelen die zowel voor de pachter als voor de verpachter (c.q. kwaliteit van het pachtobject) interessant kunnen zijn. De bepalingen die je eventueel in je pachtovereenkomst op kunt nemen zijn onderverdeeld in verschillende thema’s.

In deze toelichting extra aandacht voor akkerranden in relatie tot de Kaderrichtlijn Water. Alle EU-lidstaten moeten in 2027 voldoen aan de doelen die de Kaderrichtlijn Water (KRW) stelt. 

Een belangrijke bijkomende functie van akkerranden is het verbeteren van de waterkwaliteit. Doordat de akkerrand een buffer vormt tussen de agrarische activiteit en het naastgelegen oppervlaktewater, vindt er minder uitspoeling van (chemische) bestrijdingsmiddelen en meststoffen en minder erosie plaats.

In de handreiking heeft de werkgroep meerdere kant-en-klare artikelen opgenomen die gebruikt kunnen worden in pachtcontracten.

De werkgroep Pacht, het bestuur en het bureau van de NVR wensen je veel succes met het gebruik van de handreiking. Heb je zelf nog aanvullende duurzame bepalingen of andere suggesties voor de werkgroep, laat het dan weten via info@rentmeesternvr.nl. Alle input blijft welkom, want we gaan door.